ستاره سپید منظومه سرخ کربلا


سید عیسی موسوی - کارشناس فقه و معارف اسلامی حضرت زینب (س) در پنجم جمادی‌الاول سال ششم هجرت سال صلح حدیبیه در شهر«مدینه» متولد شد. هنگامی که حضرت زینب (س) تولد یافت، مادرش حضرت زهرا (س) او را نزد پدرش امیرالمؤمنین (ع)آورده، عرض کرد: نامی را برای این مولود انتخاب فرمایید. حضرت علی (ع) فرمود: من بر پیغمبر(ص) سبقت نمی‌ گیرم. پیامبر به مسافرت رفته بودند. سه روز بعد که از سفر آمدند حضرت علی (ع)عرض کرد:یا رسول الله! خدای متعال دختری به فاطمه عنایت کرده، نامی برای او بگذارید. پیامبر فرمود:در این امر بر خدای خود پیشی نمی گیرم. جبرئیل نازل شد و سلام خداوند را به پیامبر رساند و گفت: نام این مولود را «زینب» بگذار و این نامی است که خدای تبارک و تعالی اختیار فرموده است. آن گاه پیامبر را از مصائبی که بر حضرت زینب (س) وارد می ‌شود آگاه نمود. رسول خدا (ص) گریان شده و فرمودند: «هر کس بر زینب گریه کند اجر و ثوابش مانند کسی است که بر برادرانش حسن و حسین گریه نموده باشد. (1)

زینب در لغت به معنای زیبا وخوشبوست، (2) و ممکن است مخفف (زین) و(اب) به معنای زینت و نکویی پدر- دختری که مایه مباهات و سرافرازی پدر است - باشد.

زندگی با معصومین (ع):

مدت زندگی ایشان با مادرش حضرت زهرا (س) حدود پنج یا شش سال بوده است. زندگی حضرت زینب با مادر در سوم جمادی الثانی سال 11 هجری قمری به پایان رسید. شوهر زینب، «عبدالله بن جعفر» پسر عموی بزرگوارش می باشد. او یکی از شخصیتهای مشهور اسلام و از سخاوتمندان معروف بود. (3) حضرت زینب دارای القاب و
کنیه های زیادی است. یکی از القاب آن حضرت که در روایات آمده، «عقیله» یا «عقیله بنی هاشم» است که به معنای زن ارجمند و گرامی در فامیل خود، می باشد. از دیگر القاب آن حضرت می توان «صدیقه صغری» «عارفه» «عالمه» «فاضله» «کامله» و «عابده آل علی» را نام برد. حضرت زینب (س) تا زمانی که امیرالمؤمنین (ع) در مدینه بود با شوهرش عبدالله بن جعفر در مدینه زندگی
می کرد و زمانی که امیرالمؤمنین پایتخت حکومت اسلامی را به کوفه منتقل کردند، او هم به کوفه نقل مکان کرد و در کوفه به ارشاد و تعلیم زنان کوفه اشتغال داشت. امام علی (ع) در سال 40 هجری در کوفه به شهادت رسید. بنابر این سن حضرت زینب در این زمان تقریباً 35 سال بود. حدود 10 سال هم بعد از شهادت پدر بزرگوارش با برادرش امام حسن(ع) زیست نمود. امام حسن در سال 50 هجری به شهادت رسید. بعد از شهادت امام حسن10 سال نیز با برادر دیگرش یعنی امام حسین (ع) زندگی کرد. (4)

رؤیای صادقه زینب (س):

هنوز پنج ‏سال از عمر زینب (س) نگذشته بود که زمان رحلت پدر بزرگ گرامی اش
رسول الله (ص) فرا رسید. در یکی از آن روزهای غمبار و حادثه ساز بود که زینب صبح زود برای تعبیر رؤیایی که شب قبل با دیدن آن پریشان شده و روحش را آزار می ‏داد به کنار بستر جدش رسول اکرم (ص) شتافته و عرضه داشت: ای جد بزرگوار! خواب دیدم که در اثر وزش تندبادی، هوا تاریک شد و من از وحشت آن در پشت درخت‏ بزرگی پناه گرفتم، که ناگهان آن درخت عظیم در اثر فشار باد از جای کنده شد. خود را به درخت دیگر رساندم که شاخه همان درخت‏ بود، اما تندبادی سخت آن را نیز از جای برکنده و با خود برد. پس از آن به شاخه ‏ای دیگر از آن درخت پناه بردم، آن هم شکست. آن گاه خود را به دو شاخه
باقیمانده رساندم، اما آنها نیز یکی بعد از دیگری در مقابل وزش توفان از من جدا شدند و من از شدت اضطراب از خواب بیدارشدم.

با شنیدن سخنان دختر 5 ساله، اشک در چشمان پیامبر حلقه زد و فرمود: دخترم! اما آن درخت‏ بزرگ، من هستم که از میان شما می ‏روم و شاخه اول آن مادرت فاطمه (س) است. شاخه دوم پدرت علی (ع) و دوتای دیگر برادرانت‏، حسن و حسین (ع) هستند که با رفتن آنها جهان تیره و تار می ‏گردد. (5)

سرآمد حیا وعصمت:

حضرت زینب (س) در پاسداری از عفت و عصمت، سرآمد بانوان روزگار بود. وی با الهام از پیام آسمانی قرآن و طبق آموزه‏ های پیامبر (ص) و اهل بیت علیهم السلام حجاب و عفت را مانند گوهری ارزشمند برای یک زن مسلمان می‏ دانست و بر این باور بود که زن هنگامی به خدای خود نزدیکتر است که خود را از معرض دید مردان بیگانه - به غیر موارد ضروری - حفظ نماید. او از مادرش آموخته بود که: «لیس شی‏ء خیرا للمرأة من ان لا یراها الرجل ولا تراه (6)؛ چیزی برای زن نیکوتر از این نیست که مرد نامحرم، او را نبیند و او هم مرد نامحرم را نبیند.» برای همین دختر جوان زهرا (س) خود را کاملاً از دید نامحرمان پوشیده نگاه می‏ داشت. یحیای مازنی یکی از اهالی مدینه می ‏گوید: من در شهر مدینه و در همسایگی امیر مؤمنان علی (ع) بودم و منزل من پهلوی منزلی بود که زینب دختر علی (ع) در آنجا زندگی
می ‏کرد. به خدا سوگند هیچ گاه کسی قد و قامت او را ندید و صدای او را هم نشنید. او هر گاه
می ‏خواست‏ به زیارت جد بزرگوارش پیامبر
خدا (ص) برود، در دل شب و به همراه پدرش امیر مؤمنان (ع) و برادرانش حسن و حسین (ع) می‏رفت. علی (ع) در مورد تشرف این گونه
زینب (س) به امام حسن (ع) می‏ فرمود: بیم دارم که نگاه شخص نامحرمی به خواهرت زینب بیفتد.

وقتی زینب را به اسیری وارد شام نمودند در دروازه شام حضرت زینب شمر را طلبید و فرمود: ما را از این دروازه شلوغ نبر- فرزندان ودختران پیامبر را نامحرمان به این حالت اسیری نبینند - و اسرا را از راه خلوتی وارد شام کن. آن ملعون اعتنا نکرد و چند تازیانه به آن بانو زد. آن معدن صبر و وقار از فرط غیرت منقلب شد و به زمین امر نمود (یا ارض خذیه) در آن حال زمین، شمر را تا کمر فرو برد، ناگاه از سر بریده، صدای جانفزای حسینی به گوش خواهر رسید که (یا اختاه، اصبری واحتسبی فی مرضات الله) آن بانو به زمین امر نمود او را رها کند. (7)

شرط ازدواج زینب (س):

حضرت زینب (س) به سن ازدواج رسیده بود. از بین خواستگاران متعددی که به منزل
علی (ع) می‏ آمدند، تقاضای عبدالله بن جعفر بن ابی طالب - برادر زاده علی (ع) که از طرف خود کسی را برای خواستگاری حضرت زینب فرستاده بود، مورد پذیرش قرار گرفت. در این وصلت فرخنده مهریه حضرت زینب مطابق با مهریه مادرش فاطمه (س) یعنی 480 درهم معین گردید. (8) قبل از ازدواج، حضرت زینب به عبدالله بن جعفر گفت: ای عبدالله! من با تو به شرطی ازدواج می ‏کنم که اجازه دهی هر روز یک بار برادرم حسین (ع) را ببینم و اگر او زمانی به سفر رفت، به همراه او بروم و مانع مسافرت من نباشی. عبدالله، یادگار شجاع، بزرگوار و پارسای جعفر طیار این شرط را پذیرفت و تا آخر زندگی به آن وفادار ماند. عبدالله جعفر آن چنان کریم و فقیرنواز بود که وی را «قطب سخا» می‏ گفتند. او هیچ گاه مستمندی را محروم نکرد وهیچ کار نیک را به خاطر پاداش دنیوی انجام نداد. (9) هنگامی که عبدالله فهمید سفر امام حسین (ع) به کربلا قطعی است، دو پسر خود عون و محمد را برای کمک به مادرشان به همراه قافله امام حسین (ع) روانه کرد و به حضرت زینب (س) سفارش کرد که اگر جنگی پیش آمد، فرزندانش از امام
حسین (ع) حمایت کنند. ارتباط قلبی و انس و علاقه زینب (س) به برادر خود آنچنان بود که هر روز چند مرتبه خدمت امام حسین می رسید و دیده به دیدار مبارکش روشن می ساخت. هنگامی که عبدالله بن عباس به امام حسین (ع) گفت: شما که به این سفر خطرناک می ‏روید چرا زنها را با خود می‏ برید؟ حضرت زینب با شنیدن این سخن سر از محمل خود برآورده و فرمود: ای پسر عباس! آیا می ‏خواهی بین من و برادرم جدایی بیندازی؟! هرگز من از او جدا نخواهم شد. امام حسین (ع) نیز به حضرت زینب (س) علاقه فوق العاده ‏ای داشت و در روایت آمده است: هنگامی که زینب به دیدار امام حسین می ‏آمد، آن حضرت به احترام زینب تمام قد بلند می ‏شد و او را در جای خود می‏ نشاند. (10)

عبادت وعرفان زینب (س):

میرزا محمد تقی سپهر در «الطراز المذهب‏»
می‏ نویسد: در دوران کودکی حضرت زینب (س)، پدر بزرگوارش در کنار او بود و ضمن نوازش و بذل گرمترین عواطف خود، با وی سخن می‏ گفت. زینب، دختر خردسال علی (ع) از وی پرسید: پدر جان! آیا مرا دوست داری؟ فرمود: آری دخترم. زینب (س) طبق آموخته‏های خویش از مکتب علوی گفت: ای پدر! دو دوستی در یک دل جمع نمی ‏شود، مگر اینکه دوستی دیگران نیز در جهت دوستی خدا و برای خدا باشد. این سخن، اوج معرفت و بندگی زینب (س) را نسبت به حضرت حق می رساند. حقیقت بندگی و عبادت خداوند آن است که با همه وجود به خدا نظر کنیم و جز به او نیندیشیم و جز فرمان او را مطیع نباشیم و جز برای او به کاری نپردازیم. حضرت زینب که به این امر آگاهی کامل داشت و فلسفه خلقت را در عبادت می ‏دید، حتی در شدیدترین
لحظه‏ های زندگی، عبادت و ستایش خداوند را از یاد نمی‏ برد. فاطمه دختر امام حسین (ع) در این باره می ‏گوید: «عمه‏ام زینب در شب عاشورا همواره در محراب عبادتش ایستاده بود و با خدای خویش مناجات می‏ کرد.» یا امام سجاد می‏ فرماید: «این مخدره حتی در شب یازدهم عاشورا نماز شبش ترک نشد و نشسته نماز خواند. (11)

زینب (س) در عبادت و طاعت خداوند به مقامی دست یافته و به آن درجه از شناخت و معرفت حق رسیده بود که امام حسین (ع) در روز عاشورا به هنگام وداع، این گونه او را خطاب کرد: «یااختاه لاتنسینی فی نافلة اللیل - خواهرم در نماز شب مرا فراموش مکن.»

علم زینب (س):

یک سال پس از استقرار امیر مؤمنان (ع) در کوفه، زنان و دختران مشتاق دانش، به آن حضرت پیام فرستادند و گفتند: ما شنیده ‏ایم که دختر شما حضرت زینب (س) همانند مادرش فاطمه
زهرا (س) منبع سرشار دانش و دارای علوم و کمالات است. اگر اجازه دهید در صبح یکی از روزهای عید به محضرش حاضر شده و از آن سرچشمه دانش بهره‏ مند شویم. علی (ع) اجازه داد تا دختر عالمه ‏اش زینب کبری (س) بانوان مسلمان کوفه را آموزش دهد و مشکلات علمی و دینی آنان را، حل کند. زینب علیها السلام نیز آمادگی خود را اعلام نمود و بعد از دیدارهای مقدماتی، جلسه تفسیر قرآن برای آنان تشکیل داده و پرسش‏ ها و شبهات آنان را جواب می‏ داد. (12) روزی در یکی از جلساتی که حضرت زینب (س) برای زنان کوفی تفسیر می ‏گفت، امیر مؤمنان وارد جلسه شد تا کلاس درس دخترش را از نزدیک ببیند. آن روز حضرت زینب در مورد تفسیر «کهیعص‏» سخن می ‏گفت. علی (ع) ضمن اشاره به تفسیر دیگری از این آیه فرمود: دخترم! این حروف رمزی است در مصیبت هایی که بر شما عترت پیامبر وارد خواهد شد. سپس آن حضرت تمام مصائب کربلا را برای دخترش و حاضرین شرح داد. زینب (س) با شنیدن آن متأثر شده و صدای ناله ‏اش بلند گردید و فضای جلسه قرآن عوض شد. (13)

او از لحاظ علمی به درجه‏ ای رسیده بود که امام زین العابدین (ع) در باره ‏اش می‏ فرماید: «أنتَ بحمدالله عالمةٌ بلا مُعلّمه فَهِمَةٌ غیرَ مُفَهِّمَهُ؛ عمه جان! تو بحمدالله زن دانشمندی هستی که رنج معلم و مدرسه را نچشیده‏ ای و فهمیده‏ ای
می‏ باشی که به تو علم و درایت نیاموختند.» در کتب روایی از آن بانو احادیث زیادی نقل شده، از آن جمله خطبه حضرت زهرا (س) در امر فدک که ابن ابی الحدید در شرح (نهج البلاغه) آن را از قول زینب از حضرت زهرا (س) نقل نموده است.

مرحوم طبرسی می نویسد: حضرت زینب روایات زیادی از مادرش فاطمه زهرا نقل کرده است. در بین کسانی که از حضرت زینب روایت نقل
کرده اند می توان از ابن عباس،امام سجاد(ع)، عبدالله ابن جعفر و فاطمه صغری دخترامام حسین (ع) و... نام برد. (14)

فصاحت و بلاغت:

شاید بارزترین ویژگی زینب (س) که دوست و دشمن، او را به آن می ‏ستایند درستگویی و شیواسخنی است. زیبا سخن گفتن و روانی عبارتها و الفاظ چنان در وجود زینب (س) ملکه شده بود که در سخت‏ ترین و بحرانی ‏ترین لحظه ها با موازین ادبی سخن می‏ گفت. نیشابوری در این باره می ‏گوید: «زینب (س) در فصاحت و بلاغت و در پارسایی و عبادت مانند پدرش علی (ع) و همانند مادرش زهرا (س) بود. (15)

همچنین علامه مامقانی با استناد به خطبه‏ های
زینب (س) می‏ نویسد: «او در فصاحت و بلاغت چنان بود که گویی زبان علی در کام داشت.» (16)

زینب در مجلس ابن زیاد سخنانی ایراد کرد که نه فقط اندوه و تأثّر شدید حضرت را بیان می‏ کند بلکه پایه و مقام سخنِ آن بزرگوار را نشان می ‏دهد. مثلاً در همین عبارتی که نقل می شود گذشته از استواری و صلابت کلام، سجع و جناس اشتقاق و استعاره مکنیه به چشم می‏ آید: «لَقَد قَتَلْتَ کَهْلی وَ اَبَرْتَ اَهلی وَ قَطَعْتَ فَرعی واجْتَثثتَ اَصْلی فاِن یشفیکَ هذا فَقَد اَشَفَیت؛ (17) سرور مرا کشتی و خاندان مرا برانداختی و شاخه و ریشه مرا کندی. اگر شفای تو در این است پس شفا یافتی.»

فصاحت و بلاغت علوی پس از او به دختر دلبندش حضرت زینب (س) رسید و تمامی فصحای عرب و بلغای مشهور، معترفند که بعد از علی (ع) فصیحترین و بلیغترین افراد، حضرت زینب (س) بوده است.حضرت زینب (س) چنان خطبه‌ ای در بازار کوفه و شام خواند که همه مردم گفتند: گویی زبان امیرالمؤمنین در دهان اوست و همگی ساکت شدند و نفسها در سینه ‌ها حبس شد و زنگهای شتران دیگر صدا نکرد…

حضرت زینب (س) در خطبه خود فرمودند: ای مردم کوفه! ای اهل غدر و مکر! بر ما گریه
می‌ کنید؟ آب چشم شما نایستد و ساکت نگردد… آیا بر ما گریه و زاری می‌ کنید؟ ای والله ـ بسیار بگریید و کم بخندید ـ عیب و عار ابدی را برای خود گذاردید و این ننگ را هرگز نمی‌ توانید از خود دور کنید و به هیچ آبی نمی ‌توانید بشویید و چگونه توانید شست و با چه تلافی خواهید کرد کشتن جگر گوشه خاتم پیغمبران و سید جوانان اهل بهشت را؟

راوی می ‌گوید: سوگند به خدا در حین خطبه، بغض، گلوی مردم را گرفته و پس از خطبه چنان اهل کوفه بلند بلند گریه می ‌کردند که محاسن آنها از اشک چشمشان تر بود و انگشت حیرت به دندان گزیده بودند. پیرمردی در کنار من بود و محاسنش از اشک تر شده بود و می ‌گفت: «پدر و مادرم فدای شما که پیر شما بهترین پیرها و جوانتان بهترین جوانها و زنان شما بهترین زنان و نسل شما بهترین نسلهاست که نه مغلوب
می ‌شوید و نه مقهور.» حتّی دشمنان نیز او را می ‌ستودند. بلاغت و شجاعت حضرت زینب چنان آشکار و ظاهر بود که مانند آفتاب مورد تصدیق تمامی ارباب کتب و مقاتل است. ایشان با اینکه در حالت اسیری بودند بارها و بارها یزید (لع) را مخاطب ساخته و علناً و در حضور مردم، ظلمهای او را یادآوری نمودند و این شجاعت در احدی جز فرزندان امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) یافت نمی ‌شود. (18)

صبر آن حضرت:

صبر زینب از نوع صبری نبود که هر فرد زبون و ناتوانی به آن تن می ‏دهد بلکه صبری خداپسندانه و هدفدار و اندیشیده بود. وی می‏ دانست این نوع صبر با ایمان رابطه تنگاتنگ دارد و مؤمنی که صابر نباشد پیوسته ایمان و تقوایش متزلزل خواهد بود و انسان تا صبور نباشد نمی ‏تواند در بندگی خدا، ایستادگی کند و در برابر شیطان و هواهای نفسانی و گریز از گناه و استواری در تنگناها، ثابت قدم باشد. زینب (س) در پرتو عنایت و توجه آل‏ عبا (ع) بر دشواریها و سختیها صبر کرد، رنجها و مصیبتهایی را تحمل نمود که اگر بر کوههای استوار و راسخ نازل می ‏شد از هم فرو می ‏پاشید. او از پدرش علی (ع) این سخن را شنیده بود که؛ انسان حقیقت ایمان را درک نمی ‏کند مگر اینکه سه ویژگی در او باشد: آگاهی به دین، صبر بر دشواریها و تدبیری نیکو در امور زندگی. (19) شهید مطهری در این ارتباط
می نویسد: در حماسه حسینی، آن کسی که بیش از همه درس تحمل و بردباری را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید، خواهر بزرگوارش زینب (س) بود. (20) و در
ناسخ التواریخ آمده است: محققاً از آغاز خلقت تا کنون از هیچ زنی از زنهای انبیاء و اولیاء (ع)، این حلم و بردباری پدید نیامده است.

با آن همه مصیبت، همانند کوه، استوار و پابرجا بود و محکم می ایستاد و چنان به مقام قرب الهی رسیده بود که وقتی حسین (ع) را شهید کردند بر آن پیکر مطهر و بدن غرقه به خون برادر نظر کرده، به حضرت حق عرض کرد؛ «این قربانی را از آل محمد قبول فرما.» وقتی از زینب در باره صحنه کربلا و مصائبی که بر سرش آمده بود سئوال شد و اینکه چگونه این قضایا را دیده است؟ فرمود: «ما رأیت الا جمیلا - من جز زیبایی هیچ ندیدم.» (21)

رسالت حضرت زینب (س):

زینب (س) تربیت شده خاندان وحی و امامت بود و به حقیقت دین آشنایی کامل داشت. وقتی دین را در دست عده‏ای ستمگر دید و مردم زمانه را از ظلم و جور حکام خود غافل یافت، دریافت که اگر مردم را به گونه ‏ای از بدعتها و ظلم و ستمها و ناحق بودن حاکمان زمانه آگاه نسازد از دین چیزی جز ظاهر آن باقی نمی‏ ماند. از این رو با امام حسین (ع) جهت اصلاح امت پیامبر (ص)همراه شد به امید آنکه نادرستیها و ناشایستگیها را از دین بزدایند. البته تا زمانی که امام حسین (ع) در قید حیات بودند ایشان در همه امور از امام (ع) اطاعت می‏کرد، اما وقتی متوجه شد از مردان بنی‏ هاشم کسی جز امام زین
العابدین (ع) باقی نمانده و او همچنان رنجور است که تا مدتها توان ندارد به وظایف امامت خویش قیام کند تصمیم گرفت در کنار امام سجاد (ع) به رسالتی که برای خویش احساس می‏ کرد عمل نماید. زینب (س) موارد زیر را از وظایف اصلی رسالت خویش می‏دانست؛

1- سعی داشت در هر فرصتی با خطبه و سخنرانی، یزیدیان را رسوا سازد و مردم را از جنایتی که آنان مرتکب شده بودند آگاه نماید، تا با مفتضح ساختن دستگاه حکومتی، خون عزیزانش هدر نرود و انقلاب کربلا بی ‏ثمر نماند، انقلابی که ثمره ‏اش معیاری برای تمیز حق از باطل و امر به معروف و نهی از منکر بود.

2- آرامش دادن به زنان و پرستاری ازکودکان داغدیده و یتیمان و سرپرستی اسرا، تا مرهمی باشد بر قلوب رنجورشان. با آن شجاعت حیدری که به ارث برده بود، یگانه حامی حرم حسینی واسرای کربلا بود.

3- سومین وظیفه ‏ای که زینب (س) خویش را به آن ملزم می ‏دید، مراقبت از امام سجاد (ع) بود. به همین علت خود را در جلوی شمشیرهایی می‏ انداخت که قصد داشتند امام را به شهادت برسانند.

حضرت زینب سرانجام بعد از واقعه عاشورا، یک سال و نیم بیشتر زنده نبود و پس از انجام رسالت انقلابی خود، دیده از جهان فروبست. قبر شریف آن حضرت در شام، پناهگاه عارفان، عاشقان و دلسوختگان است.

....

زینب کبری (س) از نگاه اهل سنت

احمد زمانی

دانشمندان و نویسندگان و جامعه اهل سنت، زینب کبری (س) را عزیز و گرامی می دارند و با تمام وجود در برابر شخصیت آن حضرت کرنش می نمایند و اعتقاد درونی خویش و خضوع و خشوع خود را بر زبان و قلم اظهار می کنند. از تاریخ درخشان و سراسر شورآفرین زندگی این بانوی سترگ و قهرمان، نزدیک به 1352 سال می گذرد و طبق پژوهشی که انجام گرفته بیش از یکصد و هفتاد کتاب مستقل (1) و صدها مقاله نوشته شده است. اساس این امر دو مطلب ذیل می تواند باشد:

اول: زینب کبری تربیت یافته بیت رسالت و نبوت و آیینه تمام نمای عفت فاطمی و اصالت محمدی و شجاعت علوی است. او دختر امیرمؤمنان (ع) و خلیفه رسول خدا (ص) است و نواده پیامبر بوده، رسول گرامی اسلام، او را تکریم نموده و بر او ارج نهاده، سخن و کلام او را می شنیده و بر آن تحلیل داشته است.

دوم: شخصیت ذاتی زینب کبری از بدو تولد تا لحظه رحلت، عامل دیگری بوده که زندگی سراسر افتخار این بانو را از دیگر بانوان جدا ساخته است و در همه فراز و نشیبها فطرت خداشناسی و اوصاف رحمانی در وجودش تبلور یافته است و از این رو در صبر و مقاومت، پاکدامنی و عفاف، پشتکار و ایمان، زهد و پارسایی و ... زبانزد خاص و عام گردیده است.

اینک از باب ذکر نمونه سخنان بعضی از شخصیتهای اهل قلم جامعه اهل سنت را می آوریم:

الف) جلال الدین سیوطی در رساله «زینبیه» خویش می نویسد: «زینب در زمان جدش رسول خدا پا به عرصه جهان گشود و در دامن وی پرورش یافت. او هوشمندی توانا و دوراندیش و دارای قلبی پرقوت و پرصلابت بود.» سپس می افزاید: «حسن بن علی هشت سال قبل از رحلت پیامبر خدا و حسین بن علی هفت سال قبل از آن و زینب کبری نیز پنج سال قبل از رحلت آن بزرگوار به دنیا آمده اند، پس زینب
پنج سال از عمر خویش را در کنار پیامبر خدا گذرانده و تربیت یافته است.»

ب) شیخ عزالدین معروف به ابن اثیر جزری می نویسد: «زینب دختر علی بن ابی طالب، مادرش فاطمه دختر رسول خدا بود. او در زمان پیامبر خدا به دنیا آمد و مقداری از زندگی آن حضرت را درک نمود.

زینب تنها خانم متفکر و دانشمندی بود که از قوت فکر بالایی برخوردار بود. پدرش وی را به ازدواج عبدالله بن جعفر درآورد. خداوند به وی فرزندانی عنایت کرد که نام آنان علی، عون اکبر، عباس، محمد و ام کلثوم بوده است. او در واقعه کربلا همراه برادرش حسین بن علی بود. بعد از شهادتش به همراه قافله روانه شام گشت و در برابر یزید بن معاویه خطبه ای شیوا و پرمعنی ایراد کرد که در کتابهای تاریخی ذکر شده. ایراد آن خطبه درایت و عقل و اندیشه و قدرت بالای قلبی وی را می رساند.» (2)

ج) استاد محمد فرید وجدی: «زینب، دختر علی بن ابی طالب، از جمله زنان بافضیلت و بزرگواری است که دوراندیشی و فکر با عظمتی داشت. او همراه برادرش حسین بن علی در واقعه کربلا حضور داشت. به دستور یزید بن معاویه، آن خانم را به همراه دیگر اسراء به شام و شهرهای مختلف بردند که در شام زینب کبری در برابر یزید خطبه ای غراء خواند.» (3)

د) محمد غالب شافعی مصری: او که از نویسندگان مقتدر مصری است در مجله «الاسلام » سال اول شماره 27 علاقه و عشق خود را به زینب چنین
می نگارد: «یکی از بزرگترین زنان اهل بیت از نظر حسب و نسب و از بهترین بانوان طاهره که دارای روحی بزرگ و مقام تقوا و آیینه سر تا پا نمای رسالت و ولایت بوده، حضرت سیده زینب دختر علی بن ابی طالب می باشد که به نحو کامل او را تربیت کرده بودند و از سینه علم و دانش خاندان نبوت سیراب گشته بود.

به حدی که در فصاحت و بلاغت، یکی از آیات بزرگ الهی گردید و در حلم و کرم و بینایی و بصیرت و تدبیر کارها در میان خاندان بنی هاشم و بلکه عرب مشهور شد و میان جمال و جلال و سیرت و صورت و اخلاق و فضیلت را جمع کرده بود. شبها در حال عبادت و روزها را روزه داشت و به تقوی و پرهیزگاری معروف بود.» (4)

پی نوشتها:

1- فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ج 2، ص 636-637.

2- زینب الکبری، علامه جعفر نقدی، ص 19 - 18.

3- اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ابن اثیر، ج 7، شماره 6961.

4- دائرة معارف القرن العشرین، ج 4، ص 796 - 795.

پی نوشتها:

1) زینب الکبری، ص 32

2) اقرب الموارد، ج 1، ص 475

3) رسولی محلاتی، سید هاشم، زندگانی حضرت زهرا و دختران آن حضرت، تهران، ص273-275

4) مفید، ارشاد، ترجمه محمد باقر ساعدی، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، 1376 ش، ص 192

5) زینب الکبری، ص ‏34

6) مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام، محمد کوفی، ص‏210

7) وفیات الائمه، ص‏435، با اختصار. خصائص الزینبیه، ص 120

8) فرازهایی از زندگی زینب کبری علیها السلام، ص ‏71

9) الاصابه، ج ‏3، ص ‏49

10) ریاحین الشریعه، ج ‏3، ص ‏41

11) زینب الکبری، ص 90-22

12) ریاحین الشریعه، ج 3، ص 62-57

13) خصائص الزینبیه، ص ‏27

14) سحاب رحمت - تاریخ و سوگنامه سیدالشهدا، ص 800

15) علی قائمی، زندگانی حضرت زینب، ص 138

16) تاریخ طبری، ج 3، ص 337 (دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، بیروت)

17) علامه مامقانی، تنقیح المقال، ج 3، ص 79 (فصل‏ النساء)

18) زینب الکبری (س)، ص 78 - 88

19) بحارالانوار، ج 66، ص 405 (مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم)

20) حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، چاپ بیست و یکم، سال 1375، ج 2، ص 225

21) ناسخ التواریخ، جزء اول، کتابفروشی اسلامیه، ص 73.75