شهر چغادک واقع دراستان بوشهر در تاریخ پرفراز و نشیب خود نشان داده است که در تعیین سرنوشت کشور و استان بوشهر نقش مهم و اساسی داشته است و با توجه به موقعیت استراتژیک و سوق الجیشی آن، محل مناسبی برای رونق اقتصادی و سیاسی بوده است و چغادک به دلیل اینکه در مسیر راه اصلی بوشهر، شیراز و بندرعباس قرار دارد و به دلیل وجود تپه‌های متعدد و محل مناسب برای جنگ مثل (سربس چغادک) از بعد نظامی هم حائز اهمیت بوده است.

در جنگ جهانی اول در پی هجوم استعمارگران انگلیسی به خاک کشومان که بی رحمانه کشور و استان بوشهر را مورد تاخت و تاز قرار داده و خیلی از اهالی منطقه جنوب را به خاک و خون کشیدند و اموال و آثار تاریخی را به تاراج بردند، شاهد ایثارگری و فداکاری دلیرمردان و فرماندهانی همچون: آقا بهمن‌یار چغادکی، شیخ حسین خان چاهکوتاهی، سلطان احمدخان اخگر، زائر خضرخان تنگستانی، محمدخان غضنفر السلطنه برازجانی، ویلهام واسموس آلمانی درچغادک بودیم که همنوا و همگام با سردار منطقه جنوب "شهید رئیسعلی دلواری" درصحنه و خط مقدم نبرد جنگ جهانی اول در چغادک جانانه جنگیدند و در این صحنه کارزار مردم شریف و در صحنه چغادک به جهت بیرون راندن متخاصمان و دفاع از ناموس خود در برابر اجانب و اعتلای کشورشان از جان و مال و کاشانه خود دریغ نکردند و با به اسارت گرفتن 4 نفر از اهالی چغادک و شکنجه آنها توسط انگلیسی‌ها به نامهای؛ آقا بهمن‌یار چغادکی، غلامحسن دوانی، زائراسماعیل اسماعیلی، عبدالحسن دشتی و به شهادت رسیدن 3 نفر از اهالی چغادک به نام‌های؛ شیخ صالح (صالح غریب)، حاج علی دشتی (حاج علی غلام رضا) و آقا حیدرچغادکی باز هم تسلیم خواسته‌های متجاوزان نشدند.

ولی تا به حال برای یکبار هم از منطقه عملیاتی و خط مقدم جنگ جهانی اول که بعد از دلوار در چغادک بوده و در آنجا مقر فرماندهی نیروهای مجاهد علیه انگلیسی‌ها و انبار تسلیحات و محل معاوضه اسرای جنگ جهانی اول بوده است، هم یاد نشده است که جای ت?سف فراوان دارد.

شهید والامقام رئیسعلی دلواری که در دفاع از کشور و دور راندن متخاصمان از کشور رشادت و فداکاری زیادی انجام داده و جان خود را در این راه فدای اسلام و این کشور نمود، اسم ایشان به این خاطر در جهان تنین‌انداز شده که مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای (مدظله العالی) بیانات وت?کیدات ویژه‌ای در خصوص زنده نگه داشتن نام و آوازه این شهید والامقام داشته و به همین دلیل به منزل این شهید بزرگوار سفر کرده و بعداٌ توسط مسئولین به اسم این شهید اهمیت داده شده است.

لذا حتماٌ باید شاهد حضور امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) درچغادک باشیم و مقام معظم رهبری باید حتما در مورد زنده نگه داشتن شهدای جنگ جهانی اول در چغادک بیانات ویژه و مؤکدی داشته باشند تا مسئولین محترم بدانند و بفهمند که چغادک در جنگ جهانی اول خدمات شایانی برای این کشور انجام داده است؟! و شهید و اسیر تقدیم این آب و خاک کرده است؟‍!

بنده به عنوان یک دانشجوی بصیر به مسئولین محترم فقط این سخن امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) را متذکر می‌شوم که می فرمایند؛" زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهداء کمتر از شهادت نیست"

به قلم : حسین سرمشقی
منبع: کتاب چغادک و فرهنگ - مولف: حسن زارع